1. Denizcilik Eğitimi nedir?
Denizcilik eğitimi gemide bilfiil çalışana personelin eğitimini kapsamaktadır. Bu eğitim IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü) tarafından standartlara bağlanmış olup üye ülkeler bu standartları uygulamak zorundadırlar. Güverte ve Makine Zabitleri işletme ve yönetim kademesi olmak üzere görev yaparlar ve bunların eğitimi yükseköğretim seviyesinde 4 yıllık akademik ve mesleki konuları kapsayan mühendislik seviyesindedir. Bunlar hem YÖK hem de Denizcilik İdaresi olan Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından denetlenmektedir. Bu okulların mesleki eğitimi icra eden öğretim üyelerinin akademik unvanlara ilaveten UAB tarafından verilen gemi zabiti sertifikaları denizci eğitimci belgelerine sahip olması gerekmektedir. Ayrıca bu okullarda IMO standartlarında laboratuvar, simülatör ve yangın merkezi, özel nitelikli yüzme havuzlarına da sahip olması gerekmektedir ki bu da eğitimi oldukça pahalı kılar.
2. Türkiye’de Denizcilik Eğitimi
Halen ülkemizde 9, KKTC de 3 olmak üzere 12 üniversite bünyesinde Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Bölümü bulunmaktadır. Bu üniversitelerde 2022 yılında 745 öğrenci kayıt yaptırmıştır. Halen ülkemizde 6, KKTC de 2 olmak üzere 8 üniversite bünyesinde Gemi Makinaları İşletme Mühendisliği Bölümü bulunmaktadır. Bu üniversitelerde 2022 yılında 402 öğrenci kayıt yaptırmıştır.
Ayrıca ülkemizde 6, KKTC de 1 olmak üzere 7 üniversite bünyesinde Gemi İnşaatı ve Gemi Makinaları Mühendisliği Bölümü bulunmaktadır. Bu üniversitelerde 2022 yılında 402 öğrenci kayıt yaptırmıştır. Bu bölümde mezun olan öğrenciler bir sömestr ilave ders almak ve deniz ve kara stajlarını yapmak kaydı ile Gemi Makinaları İşletme Mühendisliği unvanı alabilmektedir.
İlaveten 3000GT ve 3000 KW altındaki gemiler için Deniz Ulaştırma İşletme, Gemi Makineleri İşletme zabit yetiştiren Yat Kaptanlığı eğitimi veren 10 Meslek Yüksekokulu mevcuttur.
3. Dünyada Denizci sayıları
BIMCO/ICS 2021 İnsan gücü Raporuna göre Dünyada 1,9 milyon(1.892.720) gemiadamı bulunmaktadır. Bunun 857,540 zabit, 1.035.180 i tayfadır. Dünyada en fazla denizci temin eden ülkeler Filipinler, Rusya, Endonezya, Çin ve Hindistan olup bu ülkeler Dünya deniz insan gücünün %44 ünü teşkil etmektedirler.
Halen deniz insan gücünde tayfalarda %11.7 fazlalık zabit sayısında ise %18.3 açık vardır. Bu nedenle güverte ve makine zabiti yetiştirmek için yeni okulların açılması çok uygun olacaktır.
Ülkemizde uzakyol ehliyetli güverte zabit sayısı 9578, makine zabit sayısı 3464 dür. Ancak denizdeki çalışma şartlarının ağırlığı nedeniyle bunların ancak yüzde 50 si aktif deniz çalışma hayatındadır.
Ülkemizde 3000 GT ve 3000KW altındaki küçük gemilerde görev yapabilecek ehliyete sahip güverte zabit sayısı 4430, makinist sayısı 4145’tir. Ancak bunların da ancak yüzde 50 si aktif deniz çalışma hayatındadır. Ancak gemi tonaj ve makinelerinin çok büyümesi nedeniyle bu tip gemilerde çalışacak güverte zabiti ve makinist ihtiyacı çok azalmakta olup, bu meslek yüksekokullarının kontenjanlarının yeniden değerlendirilmesi gerekli görülmektedir.
4. Piri Reis Üniversitesi
İMEAK DTO’nın kurduğu TÜDEV tarafından” Dünya kalitesi ve standartlarında eğitim ve öğretim vermek, araştırma yapmak ve küresel rekabet ortamında; mesleki ve akademik eğitim arasında SİNERJİ yaratmak” amacıyla 2008 de kurulmuştur. Türkiye’nin denizcilik temalı ilk üniversitesidir..
Üniversite bünyesinde; Denizcilik Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, Hukuk Fakültesi, Fen Edebiyat Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü ve Denizcilik Meslek Yüksekokulu Müdürlüğü bulanmaktadır. Tüm bu fakülte, enstitü ve meslek yüksekokulları denizcilik temalıdır. Bunların bölümleri şu şekildedir.
Piri Reis Üniversitesi Denizcilik Fakültesinde;
Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği
Gemi Makineleri İşletme Mühendisliği
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nde
Uluslararası Ticaret ve İşletmecilik Bölümü
Ekonomi ve Finans Bölümü
Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Bölümü
Lojistik Yönetimi Bölümü
Yönetim Bilişim Sistemleri Bölümü
Mühendislik Fakültesinde;
Gemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği
Makine Mühendisliği
Elektrik-Elektronik Mühendisliği
Endüstri Mühendisliği
Bilişim Sistemleri Mühendisliği
Denizcilik Meslek Yüksekokulu’nda (DMYO) de
Deniz Ulaştırma İşletme Programı
Gemi Makineleri İşletmeciliği Programı
Gemi İnşaatı Programı
Sualtı Teknolojisi Programı
Deniz ve Liman İşletmeciliği Programı
Marina ve Yat İşletmeciliği Programı
Deniz Brokerliği Programı
Mekatronik Programı
Lojistik Programı
Bilgisayar Programcılığı Programı
Aşçılık Programı
5. Denizcilik Eğitiminde temel sorunlar
Uluslararası kurallara göre gemi adamlarının gemilerde çalışabilmesi için sertifikalarının o geminin taşıdığı bayrak ülkesince onaylanması gerekmektedir. Bu amaçla ülkeler kendi gemi adamları sertifikalarını anlaşma yoluyla diğer bayrak devletine onaylatmaya çalışmaktadır.
Türk gemi adamlarının genelde yüzde 80’i kolay bayrak ülkesine kayıtlı Türk armatörlerine gemilerde çalışmaktadırlar. Bu nedenle ikinci sicil ve kolay bayrak ülkelerine kayıtlı gemilerde çalışabilmeleri için yeterlilik sertifikalarının karşılıklı olarak tanınması ve ya bu ülkelerce onaylanması gerekmektedir.
Gemi gemiadamlarının yabancı bayraklı gemilerde çalışabilmesi için sertifikalarının onaylanması gerekmektedir. Tüm zabitan gemi adamları sertifikalarını onaylatmaları halinde yabancı bayrak devletine kayıtlı gemilerde çalışabilirler. Türk zabitan gemi adamlarının ikinci sicil ve kolay bayrak dışındaki ülke bayraklı gemilerde çalışabilmesi için yeterlilik sertifikalarının karşılıklı olarak tanınması ve bu bağlamda o ülke ile anlaşma sağlanması gerekmektedir.
Türkiye ile halen anlaşma imzalamış 28 ülke mevcuttur. Ancak bunlardan sadece 9 u ile Protokol imzalanarak karşılıklı tanıma sağlanabilmiştir Bunlar aşağıdadır
1. BULGARIA
2. ITALIA
3. ROMANIA
4. MALAYSIA
5. THAILAND
6. SINGAPORE
7. MALTA
8. UKRAINE
9. AZERBAIJAN
Halen bu ülkelerden 3’ü AB ülkesidir. Bu ülkeler e EMSA denetlemesinden geçmesi şartıyla onay verebilmektedir. Sertifikaların onayı konusunda da sorunlar vardır. Bizim için 3 kolay bayrak ülkesi önemlidir. Panama 2016’dan itibaren endorsment yapmamaktadır. Marshall Adalarında sürekli sorun çıkmaktadır. Malta Abda normlarına göre hareket etmektedir.
En önemli husus uluslararası gerekliliklere buna göre eğitim ve buna göre sertifikasyon yapılmasıdır. Bununla büyük çoğunluğu yurtdışı ve başka bayraklarda görev yapmakta olan gemilerde çalışmakta olan Türk gemiadamlarının daha iyi koşullar, daha iyi ücret ve iş güvenliği sağlanması amaçlanmıştır Bu amaçla Türk zabitan gemi adamlarının bu tür ülkelerin bayraklarındaki gemilerde iş bulabilmeleri için gerekli sertifikaların elde edilmesi için gerekli önlemler ortaya konulmuştur.
Eğitimin garantiye alınması da ancak Denizcilik Okullarının uluslararası tanınmış akademik akreditasyon kuruluşları tarafından denetlenmesi ve tanınması ile mümkünedir.